سلامت نیوز: طی 2 تا 3 سال اخیر برخی كارشناسان بخش كشاورزی و نیز متخصصان گوارش نسبت به تبعات استفاده بیش از حد كودهای شیمیایی تك‌عنصره كه درصد نیترات و كادمیوم آنها بیش از حد استاندارد است و خود زمینه‌ساز بروز بیماری‌های مختلف و ازجمله سرطان‌های گوارشی هستند، بارها هشدار داده و ابراز نگرانی كرده‌اند، اما نه‌تنها شاهد افزایش درصد ابتلا به برخی بیماری‌ها در كشور هستیم، بلكه خبرهای تاسف بارتری از واردات ده‌ها هزار تن كودهای شیمیایی غیراستاندارد از كشورهایی همچون چین نیز می‌شنویم.

گرچه بسیاری از دست‌اندركاران حوزه كشاورزی در قبال پرسش ما در مورد این دست واردات یا اظهار بی‌اطلاعی كرده یا ورود آن را از طریق مبادی قانونی بعید دانستند و با احتمالی خواندن واردات آن به صورت قاچاق، از ارائه پاسخ مورد قبول در این مورد طفره رفتند، اما واقعیت این است كه تردیدها در این باره وجود دارد و بسیاری از كارشناسان حوزه سلامت را نگران كرده است.

محصولات كشاورزی بیماری‌زا

شاید بتوان گفت كه بحث آلوده بودن محصولات كشاورزی به كودهای شیمیایی، چندی پیش، برای نخستین بار به طور صریح، توسط رسانه‌ها در قالب گفت‌وگویی با رئیس موسسه تحقیقات آب وخاك كشور مطرح شد.

دكتر محمدجعفر ملكوتی گفته بود كه طبق گزارش سال 2007 سازمان بهداشت جهانی، رتبه بهداشتی جامعه ایران بسیار پایین است كه علت اصلی آن سوء‌تغذیه و نهایتا عدم رعایت اصول مصرف بهینه كود در مزارع و باغ‌‌ها و نیز وجود میوه‌ها و سبزیجات بظاهر درشتی است كه فاقد طعم و خاصیت‌های چند دهه پیش خود است. حال آن كه این اتفاقات ناشی از استفاده بی‌رویه از كودهای شیمیایی و سموم دفع آفات و باقی ماندن تركیبات آنها در محصولات است. این در حالی است كه با اطمینان می‌توان گفت كه بسیاری از سبزیجات و میوه‌ها، به نیترات و كادمیوم به عنوان 2 عامل بیماری‌زا و سرطان‌زا آلوده هستند. با وجود همه این مخاطرات، همچنان دولت یارانه 800 میلیارد تومانی را به واردات كودهای شیمیایی اختصاص می‌دهد، در حالی كه قانون مصوب سال‌87 برای دادن یارانه به كودهای آلی كه ضرری برای انسان و محیط زیست ندارد، هنوز اجرایی نشده است.

به گفته رئیس موسسه تحقیقات آب و خاك كشور، علت شیوع بسیاری از بیماری‌های گوارشی، در پایین بودن كیفیت خاك‌های زراعی و برنگرداندن مجدد عناصرغذایی برداشت‌شده از خاك، بویژه ریزمغذی‌هاست.

تاثیر نیترات در آب و غذا

بر این اساس دكتر ستار جعفری، متخصص گوارش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: تاثیر نیترات در آبی كه می‌خوریم یا غذاهایی كه درصد نیتراتشان بیش از حد استاندارد است چون سوسیس و كالباس، كنسروها و نیز مواد غذایی نمك سود شده در بروز سرطان‌های مری و معده ثابت شده است.

وی می‌افزاید: بدون شك مصرف بیش از حد كودهای نیتراته در مزارع كشاورزی نیز می‌تواند از طریق مصرف سبزیجات و صیفی‌جات و همچنین از طریق آب‌های آلوده زیرزمینی وارد بدن شود و با تجمع بیش از حد نیترات در بدن به عنوان یك عامل مهم در بروز سرطان معده مطرح شود. كما این كه نیترات واردشده به بدن توسط میكروب‌های معده تبدیل به تركیب نیتروز آمین‌ می‌شود كه‌ یك‌ ماده‌ سمی‌ خطرناك‌ و سرطان‌زاست‌.

به گفته این متخصص، در این كه سرطان‌های گوارشی چون سرطان كولون (روده بزرگ) و سرطان معده بیش از پیش در كشور شیوع یافته‌اند، شكی نیست و اینها هم سرطان‌هایی هستند كه بروزشان به طور مستقیم به نوع تغذیه وابسته است. حال این كه بحث كودهای آلوده و مصرف محصولات تغذیه شده با آنها چقدر در این قضیه موثر است، مقوله‌ای است كه باید مورد بررسی جدی قرار بگیرد.

نبود استاندارد كود در كشور

كاوه حاتمی، كارشناس محیط زیست و كشاورزی در گفت‌وگو با جام‌جم با تاكید بر این‌كه كمبود بارش‌های جوی و بحث كیفیت خاك، در كنار تلاش برای افزایش تولید محصول در واحد سطح، كشاورز را به استفاده از كودهای تك عنصره سوق می‌دهد، می‌افزاید: این درست است كه كشاورز برای افزایش محصول تمایل زیادی به افزایش بیش از حد كودهای شیمیایی كه با قیمت یارانه‌ای هم در اختیارش قرار می‌گیرد، دارد. نكته مهم دیگر اینجاست كه مصرف‌كنندگان ما هم به جهت ناآگاهی، به خرید محصولاتی كه با همین كودها پرورش یافته‌اند یعنی محصولاتی كه صرفا ظاهر خوب و قیمت پایین‌تری دارند، تمایل نشان می‌دهند.

مهرناز بنی اعمام، كارشناس محیط زیست و كشاورزی نیز می‌گوید: متاسفانه در كشور ما تاكنون استاندارد مدونی كه مبتنی بر تایید مراجع بین‌المللی معتبر باشد، تدوین نشده است، اما طی یك سال اخیر، بخش ترویج وزارت كشاورزی، اقدام به تاسیس كانون كود كشور كرده است كه مراحل اجرایی آن در حال طی شدن است. هدف این كانون، تدوین و تصویب استانداری برای كود مصرفی كشاورزان، متناسب با شرایط محیطی كشور و مبتنی بر استاندارد‌های بین‌المللی معتبر است. حتی سازمان گیاه پزشكی كشوراز حدود 2 تا 3 سال پیش، میزان باقیمانده نهاده‌ها یعنی كود و سم را در 4000 محصول كشاورزی مورد بررسی كارشناسی قرار داده است كه در نهایت هدفشان این است كه كودهای آلی و زیستی را جایگزین كودهای شیمیایی كشاورزان بكنند.

آیا نظارت وزارت كشاورزی كافی است؟

اما نكته تعجب‌آور در این میان این است كه جای وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت عمومی مردم، در روند تایید و نظارت برای تامین و استفاده از كود در بخش كشاورزی كشور خالی است و این مهم نیز صرفا توسط وزارت كشاورزی صورت می‌گیرد!

حاتمی با تاكید بر این كه در كنار دولتمردان و در واقع وزارت كشاورزی، مردم هم باید در استفاده از محصولات سالم كمك كنند، می‌افزاید: برای اجرایی شدن این طرح، ابتدا باید كشاورز را به تولید این نوع محصولات با استفاده از كودهای آلی و زیستی ترغیب كرد یا به نوعی رتبه‌بندی برای كشاورزانی كه محصولات سالم‌تری را تولید كنند، در نظر گرفت. در عین حال باید به كشاورز اطمینان داد كه با كاهش میزان تولید، كاهشی در درآمدش، به واسطه حمایت دولت و نیز مصرف‌كنندگانی كه تنها این نوع محصولات را می‌خرند، ایجاد نخواهد شد.

از سوی دیگر، یكی از كارشناسان سازمان جنگل‌ها و مراتع كشور كه نمی‌خواهد نامش فاش شود، در گفت‌وگو با «جام‌جم» با ابراز تاسف از این‌كه ساز و كاری برای رعایت استانداردهای نظارتی از مرحله ورود كود، توزیع، استفاده و ورود محصول تولید شده به بازار، در وزارت كشاورزی وجود ندارد، می‌افزاید: البته اقدامات خوبی در حال شكل‌گیری است، ازجمله زمینه‌سازی كه برای تولید محصولات ارگانیك در كشور صورت گرفته است، اما نكته اینجاست كه نه تنها نظارتی بر ورود كود و توزیع آن وجود ندارد، بر كشاورز هم نظارتی صورت نمی‌گیرد. به این ترتیب محصولی با مصرف بیش از حد استاندارد كودهای نیتراته تولید شده به دست مصرف‌كننده‌ای كه از آگاهی لازم برای تشخیص آن برخوردار نیست، می‌رسد كه نتیجه‌اش چیزی جز افزایش انواع بیماری‌ها همچون سرطان‌های دستگاه گوارشی نیست.

وی می‌افزاید: نكته قابل تامل این كه وزارت بهداشت، با وجود این اتفاقات كه سلامت عمومی مردم را بشدت به چالش كشیده است، از دخالت و نظارت بر كیفیت محصولات تولیدی چه در مرحله خروج از مزرعه و چه هنگام ارائه، توسط فروشندگان، طفره می‌رود!

ضرورت شبكه مراقبت از محصولات كشاورزی

دكتر رضا عزتیان، مسوول بهداشت كشاورزی وزارت بهداشت، درمان و خدمات پزشكی هم در گفت‌وگو با جام‌جم، با تاكید بر این‌كه آئین نامه اعمال مدیریت بر كود، آیین‌نامه امسال بوده و وزارت بهداشت نیز در آن، به عنوان عضو هیات نظارتی، حضور فعال داشته است، می‌گوید: از آنجا كه پیش از این مطالعه‌ای روی كودهای مصرفی در محصولات كشاورزی صورت نگرفته بود، نمی‌توان در ارتباط با اثرات بیماری‌زایی احتمالی ناشی از كود محصولات كشاورزی، اظهارنظر قطعی كرد. با این حال ارائه محصولاتی كه برچسب‌گذاری شده‌اند، می‌توانند برای مردم تاییدی بر سلامت محصولات كشاورزی تلقی شوند.

وی می‌افزاید: به‌رغم آن كه وزارت بهداشت از آمادگی كافی برای ارائه گواهی عاری بودن كود از تركیبات ناسالم برخوردار است، با این حال برای رسیدن به نتیجه مطلوب در این زمینه باید یك شبكه مراقبت در كشور با همكاری تمام سازمان‌های مسوول تشكیل شود تا بتوان در حین مراحل كاشت، برداشت و توزیع محصولات آنها را رهگیری كرده و مورد نظارت قرار داد، هرچند بدون تردید ایجاد چنین شبكه‌ای به چند سال وقت نیاز دارد.

محصولات سالم را چگونه بشناسیم؟

كارشناسان كشاورزی با ارائه یك راه تشخیص كلی برای انتخاب محصولات سالم‌تر می‌گویند: مردم از خرید محصولات بخصوص صیفی‌جاتی كه به طور غیرعادی، مغزشان سفید رنگ هستند، همچون گوجه‌فرنگی و هندوانه‌هایی كه در ظاهر سرخ رنگ و مغزشان به سفیدی می‌زند، بشدت خودداری كنند.

حاتمی نیز اضافه می‌كند: طرح برچسب‌گذاری امسال آغاز شده و امیدواریم كه تا پایان سال اجرایی شود، به دنبال رسیدن به این هدف است كه مردم با خرید محصولاتی كه برچسب دارند از سلامتشان اطمینان حاصل كنند. حال این مردم هستند كه باید با افزایش آگاهی، از این طرح حمایت كنند. به گفته وی در این طرح، تمام اطلاعات مربوط به محصول، جهت اطلاع‌رسانی به مصرف‌كنندگان، روی آن درج می‌شود. به بیان دیگر برچسب‌گذاری مواد غذایی یا مكمل‌های رژیمی ـ غذایی ورزشی به معنی ارتباط میان تولیدكننده و فروشنده با خریدار و مصرف‌كننده است.

براساس این طرح، تمام مكمل‌های رژیمی ـ غذایی و ورزشی و تمام مواد غذایی بسته‌بندی شده، آماده فروش و مواد اولیه (اعم از تولید داخل یا وارداتی) مشمول اخذ پروانه ساخت، پروانه بهداشتی ورود و شناسه نظارت مطابق با قانون مواد خوردنی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی كاربرد دارد و اجرای آن از ابتدای فروردین 1389 الزامی شده و مراحل اجرایی آن قرار است تا پایان امسال به اتمام برسد.

بهای خرید سلامتی چقدر است؟

بنا بر نظر برخی كارشناسان كشاورزی كشور، تغذیه نامتعادل محصولات كه متاسفانه به نوعی گریبانگیر بخش كشاورزی ما شده است، منجر به ایجاد عوارض زیادی در میان مردم همچون ریزش مو، بداخلاقی، سرماخوردگی‌های مزمن، كم‌حوصلگی، خستگی مفرط، درد مفاصل، پوسیدگی دندان، كوتاهی قد، افسردگی، كم خونی، ایمنی پایین بدن و سرطان‌های دستگاه گوارش شده است.

این در حالی است كه حساسیت عمومی مردم نسبت به سلامتشان را همچنان مباحث اقتصادی تحت پوشش قرار می‌دهند. یعنی به واسطه كاهش قدرت خرید مردم، همچنان خرید محصولات ارزان‌تر بدون توجه به كیفیت، در سبد غذایی آنها حرف اول را می‌زند. حال اگر طرح برچسب‌گذاری محصولات غذایی و تولید محصولات سالم، به نتیجه برسد، این مردم هستند كه باید تصمیم بگیرند كه برای حفظ سلامتشان چه بهایی را بپردازند.

منبع: جام جم آنلاین